A eliminación de España no Mundial de Fútbol de Brasil levoume a lembrar os primeiros Mundiais que recordo, aló por inicios dos anos 90, cando Míchel e Butragueño aínda lle daban patadas á pelota e cando quedar eliminados ás primeiras de cambio era máis que normal. O que non é normal é gañar tres grandes Campeonatos seguidos (2 Eurocopas e 1 Mundial), algo excepcional e extraordinario, conseguido por unha xeneración de futbolistas cuio fracaso en Brasil non pode empañar a lección de fútbol e saber gañar que lle deron ao mundo durante 6 anos seguidos.
Villa | Dresden
Todo comezou co gol do camerunés Oman Biyik a Arxentina no partido inaugural do Mundial de Italia ’90. O impoñente dianteiro africano ergueuse no aire e rematou o balón ao fondo das mallas, na que foi a primeira sorpresa daquel Mundial: Camerún 1, Arxentina, 0. Con cinco anos, o meu entendemento xa alcanzaba para comprender que un equipo con Maradona no campo no podía perder con Camerún. ¿Acaso non se chamaba coma min o pibe? Aquilo non me cadraba.
Logo chegou o gol do iugoslavo Stojkovic, unha falta directa que eliminaba a España na prórroga dos oitavos de final daquel Mundial. A miña lóxica aínda non era quen de asumir que aquilo era o normal, nin sequera tiña moi claro se perder nos octavos era mellor que en cuartos ou na fase de grupos. Aquela tarde de 1990 só pensaba en ir á piscina municipal da Baña.
Daquel Mundial pouco máis lembro, teño a imaxe grabada de Oman Biyik, Stojkovic e penso que dun xogador escocés ensanguentado cunha venda na cabeza. Aínda que isto pode que fose na Eurocopa do 92, non o teño moi claro. Meu irmán Miguel seguro que o lembra. A imaxe de Míchel celebrando o seu hat-trick ante Corea do Sur berrando “me lo merezco” veu despois, cos vídeos e resumos que fun vendo co paso dos anos.
O primeiro gran Mundial que vivín intensamente e con coñecemento de causa foi o de USA ’94, coa España do patapún parriba de Javier Clemente, o arrogante rubiales vasco. Lembro que non puiden ver o partido de inauguración, no que USA e Suiza empataron (1-1) cun golazo de falta do arquidescoñecido Eric Wynalda, porque aquela mesma tarde o grupo Berenguela Teatro da Baña, do que formei parte durante uns dez anos, representaba a estrea de Qué Bela nin qué Besta? no ximnasio do colexio.
Creo lembrar que foi a mesma tarde na que o meu benquerido amigo Brais se equivocou lendo un pergamiño na estrea, provocando a divertida reacción do público pola súa espontaneidade. O pergamiño tiña dous pequenos textos escritos polas dúas caras. O seu personaxe era o pregoiro do Alcalde, e en dous momentos distintos da obra tiña que saír á escea e ler cada un dos textos, un de cada vez.
Ambos comezaban do mesmo xeito: “Por orde do señor Alcalde, faise saber…”, pero estaban escritos en distintas caras para diferencialos. Cando Brais saíu a escea a ler o primeiro texto, confundiuse de cara, e leu o texto que correspondía á escea seguinte. Ao darse conta do erro, nin corto nin perezoso, dixo en alto: “Non, así non era”. Deulle a volta ao pergamiño correxindo o seu erro, e entre as risas do público, continuou a escea sen máis problemas. Para ter 8 e 9 anos, facíamolo moi ben.
Daquel Mundial vin prácticamente todos os partidos, e os que eran de madrugada polo cambio horario, grabábamolos e víaos con meu irmán Miguel ao día seguinte. O primeiro partido de España foi ante Corea do Sur. Íamos gañando 2-0 ao descanso e quedeime durmido no sofá, entre Miguel e meu pai. Cando acabou o partido entereime de que os coreanos nos empataran 2-2. Unha soneca de nada e mira o que pasa. Logo veu o partido do golazo de Goicoetxea ante Alemania (1-1), que lle fun contar a meu irmán Pablo todo emocionado, mentres él falaba coa súa noiva Ana polo teléfono do corredor da entrada. Daquela aínda non había móbiles.
Do Mundial do 94 lémbroo case todo, desde a colección de cromos de Panini que meu irmán Paquito e a miña cuñada Charo, noivos por aquel entón, me axudaron a completar mercándome unha morea de sobres; ata os partidos das eliminatorias decisivias, que fun a ver cos monitores dos Campamentos Val de Barcala ao Bar Casa Magdalena, en Lariño. Alí estaba eu no medio de Suso de Lañas, Antuán, JM e Casais, aprendendo dos máis jrandes.
Daquel Mundial eran imposibles de olvidar as rastas do sueco Larsson, así como ao mítico Roger Milla disputando un Mundial con 42 anos, os 5 goles do ruso Salenko a Camerún, o gran nivel mostrado por Bulgaria, Rumanía e Suecia, a camiseta fulera do meta mexicano Jorge Campos, o maradoniano gol do árabe Said Al Owairan ante Marrocos, o triste autogol do colombiano Andrés Escobar polo cal logo foi asasinado… e a celebración do brasileiro Mazinho adicada ao seu fillo.
Tamén lembro o día da final, a mesma tarde que volvíamos do Campamento para a casa. Eu ansiaba a victoria de Brasil, cos deportivistas Bebeto e Mauro Silva nas súas filas, tanto coma a derrota de Italia, que nos eliminara en cuartos de final tralo famoso codazo de Tassotti a Luis Enrique. Aquela mítica imaxe do futbolista asturiano chorando coa camiseta ensanguentada e o nariz roto vímola todos, salvo o inolvidable árbitro húngaro Sándor Puhl.
Pois ben, o día da final tamén me quedei durmido na cama de meus pais vendo a prórroga, pero esperteime xusto a tempo para ver a tanda de penaltis, na que o verdugo de España, Roberto Baggio, fallou o último lanzamento dándolle a Brasil o que por aquel entón supuxo o cuarto Mundial da súa historia.
O fracaso de Francia 98
Tralo bo papel do 94 pese á caída en cuartos de final ante Italia, que serviu para inaugurar a manida maldición dos cuartos que nos acompañaría nas Eurocopas do 96 e 2000, e no Mundial de 2002, chegou o Mundial de Francia ’98. Un Campeonato no que os medios de comunicación españois se encargaron de encher de presión a unha selección á que calificaron como favorita, só por ter a Raúl nun gran estado de forma. O que non contaban era con que Clemente ía alinear a Iván Campo de medio centro. Era o esperado nunha selección con 9 defensas e só 4 centrocampistas convocados.
A despedida daquel Mundial, na fase de grupos, tras perder con Nixeria, empatar con Paraguai e golear 6-1 a Bulgaria, foi case tan traumática coma a deste ano. A diferencia era que aquela selección nunca gañara nada, nin estivera preto de facelo, e ésta, a de hoxe, vén de facer historia sendo a primeira selección en encadear dúas Eurocopas e un Mundial dunha tacada. Outra historia. Afortunadamente.
Logo chegamos a Corea e Xapón 2002, da man do sudoroso Camacho, que misturou a furia española coa maxia dos Valerón, Tristán, Morientes, Raúl ou Mendieta, formando un equipo sólido e dinámico que estivo a piques de acadar as semifinais por primeira vez na súa historia. Daquel Campeonato lembro perfectamente faltar á clase de Filosofía no IES de Ames por ir ver o partido contra Paraguai ao restaurante Tropic, en Bertamiráns, con resultado de 3-1 para España. Aínda recordo a cara de asombro dos meus compañeiros e a risa cómplice do profesor, Moisés, cando entrei mediada a clase coa bufanda da selección ao redor do pescozo.
E chegaron os apretados oitavos de final ante Irlanda, onde a sorte dos penaltis estivo do noso lado. Casillas, que xa parara unha pena máxima durante os 90 minutos, erixiuse coma o héroe da tanda parando outros dous lanzamentos. Iniciábase unha lenda iría a máis na Eurocopa do 2008, rompendo coas súas paradas a maldición de cuartos ante a mesma selección que a iniciara no 94, a eterna Italia. Pero aquel ano, o 2002, a maldición aínda estaba en plena forma, e fixo a súa aparición na eliminatoria contra os anfitrións, Corea do Sur, en forma de árbitro. O famoso Al Gandur anularía un gol válido de Morientes que lle tería dado o pase a semifinais á selección.
Lembro madrugar xunto con Miguel para ver o partido, ás 8 ou 9 da mañá. Fóramos superiores, se Corea non fose o país anfitrión probablemente aquel gol tería subido ao marcador. Así é o fútbol, incluso a ese nivel. Tristes e abatidos, unha hora despois do partido collemos o autobús cara Vigo, a onde fomos pasar uns días de vacacións co noso irmán Pablo. Doce anos van alá xa.
O xérmolo de algo grande
O Mundial de Alemania 2006 pilloume en plena carreira. Aquel verán planifiquei as miñas horas de estudo na casa, pois eu nunca fun de estudar na Biblioteca, seleccionando os partidos para non perderme os importantes. Ao final do día tampouco me perdía os programas especiais da nova cadea, La Sexta, que apostara para o seu lanzamento por unha cobertura ilusionante e moderna do Mundial de Alemania. Quen me ía dicir naquelas tardes de estudo e fútbol, que anos máis tarde ía compartir redacción, na miña aventura profesional en Marca TV (a irmá pequena de La Sexta), con moitos dos cámaras, redactores e realizadores que formaron parte daquela cobertura informativa de Alemania 2006.
Aquela tarde de finais de xuño de fai 8 anos estaba estudando para o último exame do 3° curso de Xornalismo, Dereito da Información. A censura previa de Serrano Súñer, substituída pola Lei de Prensa e Imprenta de Fraga no 66, misturábanse na miña cabeza coa alineación da Selección e con aquela arrogante portada do diario Marca, experto en estupideces xornalísticas, na que querían xubilar o mito de Zidane antes de tempo.
Aínda hoxe creo que aquilo picou ao gran xogador do Madrid, que se marcou unhas eliminatorias espectaculares, eliminando a España, arrasando cunha exhibición a Brasil, para logo deixar na cuneta a Portugal e atoparse con Italia na final. O seu maravilloso penalti a lo Panenka ante o mesmísimo Buffon só foi empañado polo seu incomprensible cabezazo a Materazzi na prórroga. Unha despedida indigna dun gran campeón coma Zidane, comparable á caída de España neste Mundial. Para aqueles que teñen pouca memoria, outros xa caeran así antes que La Roja, e non por iso os seus logros quedan no olvido.
Despois da derrota ante Francia nos oitavos de final, volvín ao estudo do Dereito da Información, mentres meu irmán Miguel paseaba o seu enfado pola horta da nosa casa en Ames. Él sabía que aquela selección perdera unha gran oportunidade, pero non se imaxinaba o que ía vir despois. Lembro cómo celebramos xuntos aquel penalti de Cesc Fábregas ante Italia na Eurocopa do 2008 que nos deu o pase ás semifinais. Abrazámonos, saltamos no sofá, berramos e sobre todo, acordámonos xuntos do fallo de Salinas no 94, da cantada de Zubizarreta no 98, do penalti fallado por Joaquín no 2002, dos goles de Vieira e Zidane do 2006… e de tantos outros fallos e fracasos en outras tantas Eurocopas.
Porque isto é África
E así chegamos ao ano 2010, ano da voda de meu irmán Miguel. E dígoo así porque a voda foi antes que o Mundial. É dicir, a casualidade quixo que a voda se celebrase o mesmo día da final do Mundial de Fútbol de Sudáfrica, pero non foi premeditado. Moitos amigos preguntáronlle a Miguel (sobre todo) e a Nagore se o escolleran eles así, pero dou fé de que foi unha casualidade do destino. Ao darnos conta da coincidencia, todos pensamos: xa sería moito que España chegase á final do Mundial. E así o fixo. Pero non nos adiantemos. Recapitulemos.
Aquel verán de 2010 eu viña de rematar o Máster de Xornalismo Deportivo na Universidade Rey Juan Carlos (¿cambiaránlle agora o nome?), en Fuenlabrada, Madrid. As prácticas do meu máster deberían ter sido no departamento de Deportes dalgún medio nacional, pero a incompetencia do director do máster para atopar praza e a proba de acceso que fixen para Onda Cero, leváronme a acceder a unha praza en Noticias Fin de Semana. Dous meses de prácticas facendo boletíns informativos todas as fins de semana, de 12 da noite a 8 da mañá.
Lembro o primeiro día en Onda Cero, a primeiros de xullo, co Mundial de Sudáfrica xa en marcha. Na reunión de presentación co director dos informativos fin de semana, Juan Diego Guerrero, unha compañeira miña díxolle se podía faltar un fin de semana porque tiña a voda dunha amiga. Él díxolle que non, que se non era familiar directo, nada diso. Eu, incluso decidido a deixar as prácticas se non me deixaban ir ao enlace de meu irmán, dixen que tamén tiña unha voda ese verán, o 11 de xullo, o día da final do Mundial. Juan Diego miroume serio e díxome: ¿quén se casa?. Ao dicirlle que era meu irmán, pensouno e asentiu: “nese caso, podes ir”. Respirei aliviado e avisei na casa.
Como vedes aquel verán foi moi intenso, entre prácticas e concertos, e os preparativos da despedida de solteiro de Miguel, cun primeiro capítulo en Madrid e a despedida en sí en Santiago. Ademais, os meu compis de piso Pedro Díaz e Tamara García, estudantes de Comunicación Audiovisual, preparaban por aqueles días o seu proxecto fin de curso, unha curta titulada “Cinco Minutos Más”, que contaba coa miña colaboración coma un dos actores principais. Por suposto, entre bambalinas botábamoslle un ollo aos resultados do Mundial.
Teño os recordos do verán 2010 moi frescos. Lembro unha anécdota co meu gran amigo Pepe de Lañas, vendo o Alemania-Australia nun bar de Santiago. Ao noso carón había un par de alemáns vendo a goleada da National Mannschaft aos canguros. Nun momento do encontro enfocaron ao porteiro xermano, Manuel Neuer (léase Noia). Alá se nos acerca un dos alemáns e dinos, chapurreando español: “¿vós iredes con Alemania, non?”. Ao que nós respondemos cunha pregunta, como bos galegos: “¿E logo?”. O que non nos esperábamos foi a resposta do alemán: “Home, o porteiro de Alemania é galego: chámase Noia“. As risas que nos botamos foron tremendas. Non nos quedou outra que ir con Alemania.
Botei uns días por Ames antes de iniciar as prácticas de xullo en Onda Cero. Sufrín con meu pai, meus irmáns e Montero, bo amigo da familia, cando lle gañamos con apuros a Chile cos goles de Villa e Iniesta, e tamén cando o propio dianteiro asturiano desbloqueou a férrea defensa portuguesa nos oitavos de final. Logo volvín a Madrid para comezar as prácticas e enfilar a recta final do Mundial.
Compartín a angustia e os nervios dos cuartos de final ante Paraguai co meu compañeiro de máster, Víctor Manuel Robledo, xornalista asturiano que por certo acaba de publicar “Bufandas al cielo. Historias del Sporting de siempre”, un libro con anécdotas e historias sobre o seu benquerido Sporting de Gijón. O partido ante Paraguai foi intenso e igualado, moi duro, mesmo estivemos ao borde da eliminación. A pouco de comezar o segundo tempo, Piqué cometeu penalti, pero de novo apareceu a figura salvadora de Casillas para deter a pena máxima. Na xogada seguinte, penalti a favor de España. Lembro celebrar o penalti anotado por Xabi Alonso con tanta intensidade, que non me din conta de que o árbitro o mandara repetir. Alonso errou o segundo tiro, así que houbo que seguir sufrindo ata case o final do encontro, cando un novo gol de Villa nos meteu nas semifinais, agora sí, por primeira vez na historia. Víctor e máis eu saímos ao balcón do piso a celebralo co resto dos veciños, entusiasmados, pero aínda quedaban as semifinais ante a potente Alemania.
Era a repetición da final da Eurocopa do 2008, e Alemania podía vingarse daquela derrota, pero todos tiñamos confianza na Selección, neste grupo de amigos e xogadores honestos e comprometidos. O partido foi o mércores 7 de xullo. Eu tiña que traballar o xoves, o venres e o sábado, pero déranme libre o domingo para poder asistir á voda de Miguel e Nagore. Quedaríame en Ames ata o mércores seguinte.
España controlou o partido das semifinais de arriba abaixo, se apenas concesións ao combinado alemán. Foi o partido máis completo dos pupilos de Del Bosque naquel Campionato, amosando unha calidade técnica e unha superioridade brutais. O cabezazo maxistral de Puyol no minuto 73, parándose no aire durante uns segundos eternos, meteu a España por primeira e quen sabe se última vez na final dun Mundial de fútbol. Chamei a casa e berrei de alegría con Miguel e meu pai, tan apaixoandos do fútbol coma min. Non recordo se falei con Pablo e con Paquito, pero sí lembro arrancar con Víctor, Roblen, cara á Porta do Sol, onde o ambiente era brutal. Todos berrando pola rúa, os coches pitando, a xente bañándose na fonte… unha festa das grandes. Pero aínda non éramos campións. Quedaba a final contra Holanda. O día da voda.
A emoción de pasar á final e da inminente celebración da voda foi a máis ao día seguinte, cando recibín unha invitación a un grupo de Facebook de parte de meu irmán Pablo. O nome do grupo xa o dicía todo, algo así como: “Para que meu irmán poña unha pantalla xigante o día da súa voda”. Botámonos unhas cantas risas comentando no grupo ata que Miguel confirmou que habería pantalla. Ata os meus compañeiros de Onda Cero apostaban si a poñería ou non. E vaia si a houbo.
Unha voda Mundial
Cheguei a Ames á tarde-noite, co tempo xusto para cear e preparar o traxe, e tamén para ensaiar coa guitarra a canción que o día seguinte Miguel lle ía adicar a Nagore, baseada nun tema de John Mayer pero con letra do casamenteiro. E chegou o día. Aquela mañá calurosa deixounos moitos recordos e moitas anécdotas. A primeira delas con Pepe de Lañas e a súa noiva Patri, os primeiros convidados en chegar á casa. Eu estábame cambiando na habitación e alá chegou meu irmán Paco a avisarme: “Diego, creo que está aí Pepe. Había unha parella abaixo mirando e mirando e pregunteilles se viñan pola voda. Como non había ninguén fora non se decidían a subir. Apura”.
Trala cerimonia e o banquete, sucedéronse as bromas e os regalos aos noivos, con algunha referencia ao Mundial: o balón oficial, a camiseta, etc. E en plena barra libre, comeza a final do Mundial. Moitos dos invitados xa se arrimaran á pantalla, no outro lado do salón, pero outros, dispostos a desfrutar da voda fose cal fose o resultado, seguimos apostados na pista de baile. De vez en cando íamos botar un ollo, pero os meus recordos dos 90 minutos son bastante difusos. Apenas vin o partido. Lembro unha conversación con Casal e Cul, compañeiros da SD Ames, na que concluímos que, unha vez chegados á final, o importante era disfrutar da voda, y el resultado nos da igual.
Pero chegou a prórroga e aí xa sí que todos nos apostamos diante do televisor. Minuto 115 largo. Navas corre pola banda. Trastabíllase e o balón chégalle a Iniesta, que lla pasa de tacón a Cesc. Éste falla no pase e o rechace volve a Navas, que lla cede a Torres na banda. O Neno centra a media altura, pero Sneijder rexeita o balón na frontal da área. Cesc controla o esférico e ve a Iniesta escorado na dereita, dentro da área. O tipo máis pálido do mundo controla o balón, que flota no aire, con vida propia. Iniesta arma un disparo potente, a media altura, escorado, que se cola nas mallas da historia do fútbol Mundial.
Todos os invitados saltamos, berramos. Grabei un vídeo no que o móbil salta, non se ve prácticamente nada, só se oen os nosos berros e a miña voz sobresaíndo entre todas: “Dani Jarque, ¡qué grande eres Iniesta!”. Na celebración do gol, Iniesta sacara a camiseta amosando a súa adicatoria a Jarque, o xogador do Espanyol de Barcelona que falecera o verán anterior de morte súbita. Un xesto dun campión en todos os sentidos.
Estaba tan mentalizado, era tan consciente de que aquel día o importante era a voda de Miguel e non o partido, que a alegría da victoria foi aínda maior do esperado. Celebramos e celebramos, e tralo banquete e a barra libre acabamos a metade dos invitados en Negreira e o resto en Santiago, na furgoneta conducida por Fran Castro. O ambiente era fantástico. Foi unha voda Mundial.
Como vedes, o fútbol está ligado a recordos e acontecementos moi importantes na miña vida, e probablemente así o siga sendo. A vida, ao igual que o deporte, está formada por ciclos nos que gañas, empatas ou perdes. Ás veces inmerecidamente, outras con total merecemento, e en ocasións con crueldade ou cunha pizca de sorte. O que non hai que esquecer é de onde vimos, o que sudamos para conseguir o que temos e o traballo que nos queda por diante para seguir acumulando pequenas victorias que nos axuden, por qué non, a ser máis felices. E non estou falando necesariamente de fútbol.